Cà gai leo còn gọi là cà quýnh, cà quánh, trap khar ( campuchia), Blou xít ( Lào)
Tên khoa học Solanum procumbens Lour. ( Solanum hainanense Hance) thuộc họ cà Solanceae
1. Mô tả cây
Cà gai leo thuộc loại cây nhỡ leo, thân dài 0,6m-1m hay hơn, rất nhiều gai, cành xòa rộng, trên phủ lông hình sao. Lá hình trứng hay thuôn, phía gốc lá hình rìu hay hơi tròn, mép nguyên hay hơi lượn và khía thùy hai mặt, nhất là mặt dưới phủ lông trắng nhạt, phiến dài 3-4cm, rộng từ 12-20mm, có gai, cuống dài 4-5mm. Hoa tính nhạt, nhị vàng, họp thành sim gồm 2-5 hoa. Quả hình cầu, khi chín có màu vàng bóng, nhẵn, đường kính từ 5-7mm. Hạt màu vàng, hình thận, có mạng, dài 4mm, rộng 2mm.
2. Phân bổ, thu hái và chế biến:
Cà gai leo mọc hoang ở khắp nơi tại các tỉnh miền Bắc, tới Huế. Ở Lào và Campuchia cũng có.
Thường người ta đào rễ quanh năm, rửa sạch thái mỏng, phơi hay sấy khô làm thuốc. Không phải chế biến gì khác.
3. Thành phần hóa học:
Toàn cây và nhiều nhất ở rễ có ancaloit. Trong rễ còn có tinh bột, saponozit, flavonozit solasodim, solasodinon…
4. Công dụng và liều dùng:
Rễ cà gai leo được nhân dân dùng làm thuốc chữa phong thấp, đau nhức răng, sâu răng, chảy máu chân răng.
Có nơi nhân dân coi như có tác dụng chữa say rượu. Người ta cho rằng trong khi uống rượu thỉnh thoảng sát răng bằng rễ cà gai leo thì tránh được say rượu. Nếu bị say uống nước sắc của rễ. Ngoài ra còn dùng để chữa bệnh lậu. Mỗi ngày uống từ 16-20g rễ khô dưới dạng sắc.
Có nơi dùng chữa rắn cắn: Nhai rễ nuốt nước, bã đắp lên vết bị rắn cắn.
Thông tin trên được trích từ sách Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của giáo sư, tiến sỹ Đỗ Tất Lợi.
Ngay từ những năm 1980, cây cà gai leo đã được các nhà nghiên cứu đặc biệt quan tâm do những tác dụng tuyệt vời mà nó mang lại. Cố GS Phạm Kim Mãn là người đầu tiên nghiên cứu một cách bài bản Cà gai leo với đề tài “Nghiên cứu Cà gai leo làm thuốc hạ men gan”. Kết quả nghiên cứu của đề tài cho thấy tác dụng hạ men gan rất nhanh chóng của Cà gai leo.
Cho đến nay đã có 2 đề tài cấp Nhà nước, 4 luận văn tiến sĩ và nhiều công trình nghiên cứu khác về dược liệu này. Cà gai leo cũng là loại cây duy nhất được thử nghiệm lâm sàng trên bệnh nhân viêm gan B mạn tính thể hoạt động và cho kết quả rất đáng khích lệ. Những nghiên cứu tại Viện Dược liệu Trung ương, Viện Trung ương quân đội 108, Viện Quân y 103 đã cho thấy:
Cà gai leo là dược liệu duy nhất được chứng minh có tác dụng ngăn chặn xơ gan rõ rệt thông qua việc ức chế sự tạo thành các sợi collagen qua hai nghiên cứu “Nghiên cứu tác dụng ức chế quá trình xơ của Cà gai leo trên mô hình gây xơ gan thực nghiệm” và “Nghiên cứu tác dụng trên collagenase của Cà gai leo”, đề tài thuộc công trình nghiên cứu khoa học 1987-2000 của Viện dược liệu Trung ương.
